Stanowisko Grupy EPL w sprawie podejścia do zintegrowanej polityki przemysłowej

Europa podejmuje fundamentalne decyzje dotyczące swojej przyszłości gospodarczej w nadchodzących latach. Komisja określiła jasne ambicje dotyczące transformacji ekologicznej i cyfrowej, a także odnowionej polityki przemysłowej. Aby osiągnąć te cele, muszą się one wzajemnie uzupełniać; potrzebujemy równowagi między różnymi priorytetami i musimy dostosować wydatki publiczne i zachęty zgodnie z tymi wytycznymi. Chociaż wszystkie składniki tego podejścia są obecne we wnioskach Komisji, nie ma nadrzędnej 10-letniej strategii, która doprowadzi nas do osiągnięcia naszych celów na 2030 r. i później. Jest to jednak niezbędne dla europejskich małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) oraz dużych firm, aby utrzymać planowanie i bezpieczeństwo inwestycji.

Zielony Ład jest rzekomą Agendą Wzrostu, ale jak widzieliśmy później, potrzebujemy celów cyfrowych i przemysłowych na równych prawach, ponieważ wszystkie są od siebie zależne. Podejście, które połączyłoby wszystkie te cele w konkretne strategie dla ekosystemów przemysłowych, byłoby właściwym zintegrowanym podejściem i to właśnie chciałaby zobaczyć Grupa EPL. Powinno być jasne, że nie ma to być Plan Gospodarczy. To, czego potrzebujemy, to zaoferowanie wszystkim gałęziom przemysłu spójnej polityki publicznej w ramach różnych instrumentów politycznych, które będą wspierać je w tych złożonych przemianach.

Musimy jak najszybciej wdrożyć te strategie. Gdybyśmy mieli strategie już teraz, moglibyśmy dostosować wydatki i priorytety legislacyjne na rok 2022. Pozostawiłoby nam to około 8,5 roku na monumentalną transformację. Jest to niezwykle krótki czas, który można osiągnąć tylko dzięki wspólnym i zaangażowanym wysiłkom zarówno ze strony decydentów, jak i przedsiębiorstw. Mówiąc jasno: bez kompletnej i zintegrowanej strategii, która kieruje wszystkimi naszymi instrumentami, politykami i wydatkami, jest mało prawdopodobne, aby Europa osiągnęła swoje cele przemysłowe, cyfrowe i ekologiczne w 2030 roku. Wynika to w szczególności z faktu, że krótkie ramy czasowe i stojące przed nami zadania mogą stanowić wyzwanie, zwłaszcza dla małych i średnich przedsiębiorstw, stanowiących trzon europejskiej gospodarki.

W niniejszym dokumencie Grupa EPL przedstawia ogólne poglądy na temat tego, w jaki sposób strategia Komisji powinna zostać ukończona.

Ekosystem u podstaw

Grupa EPL popiera podejście ekosystemowe strategii przemysłowej. Cele cyfrowe i klimatyczne będą miały różny wpływ na każdy ekosystem, a pozycja Europy na rynku globalnym również różni się w zależności od ekosystemu. Aby pozostać konkurencyjnym i osiągnąć strategiczną autonomię, każdy ekosystem potrzebuje własnego podejścia.

Zgodnie z rocznym sprawozdaniem na temat jednolitego rynku 2021 (ASMR) "ekosystemy przemysłowe obejmują wszystkie podmioty zaangażowane w osiągnięcie określonego celu społeczno-gospodarczego: od najmniejszych start-upów po największe firmy współpracujące w celu zaspokojenia nowej potrzeby rynkowej, działalność badawczą wspierającą innowacje przemysłowe, organy regulacyjne kierujące działalnością gospodarczą poprzez sprzyjającą politykę, po usługodawców i dostawców". Ta kompleksowa definicja ekosystemu wyraźnie pokazuje znaczenie w pełni zintegrowanego podejścia. Potrzebujemy strategii, w której skuteczne środki we wszystkich tych elementach ekosystemów będą wspólnie pracować nad wzmocnieniem konkurencyjności i wzrostu ekosystemów. Środki te muszą być zarówno dostosowane do potrzeb poszczególnych interesariuszy, np. MŚP, jak i mieć uniwersalny charakter, który jest stosowany horyzontalnie we wszystkich ekosystemach.

Ważną kwestią poruszoną w aktualizacji strategii jest to, czy 14 ekosystemów wybranych w 2020 r. jest nadal odpowiednich. Ze względu na istotne zmiany, Komisja dodała perspektywę zależności jako kryterium napędowe do swojej strategii, ale nie udało jej się przekonująco przedstawić, dlaczego te zmiany nie wpłyną na wybór 14 ekosystemów.

Dostosowanie instrumentów

Unia dysponuje pełnym arsenałem instrumentów, aby osiągnąć swoje cele. Strategia przemysłowa opiera się na sojuszach przemysłowych jako podstawowym instrumencie. Jest to przykład instrumentu ustalającego agendę, który powinien znajdować się w centrum podejścia strategicznego. Jednak programy na rzecz konkurencyjności mogą odnieść sukces tylko wtedy, gdy prowadzą do zintegrowanego podejścia do innych instrumentów.

• Instrumenty ustalania agendy: Sojusze przemysłowe, mapy drogowe technologii przemysłowych, partnerstwa europejskie, plan strategiczny HEU, sektorowe partnerstwa klimatyczne, TEN, pakt na rzecz umiejętności.

• Instrumenty finansowania: IPCEI, Horyzont Europa, partnerstwa europejskie (w szczególności wspólne przedsięwzięcia), centra innowacji cyfrowych, InvestEU, instrument "Łącząc Europę", strategie inteligentnej specjalizacji, krajowe plany naprawy gospodarczej, fundusz innowacyjny, fundusz sprawiedliwej transformacji, fundusze strukturalne i regionalne UE, program "Cyfrowa Europa", program na rzecz jednolitego rynku, Erasmus+.

• Instrumenty regulacyjne: Lepsze stanowienie prawa, pomoc państwa i zasady konkurencji, prawo klimatyczne, taksonomia, REDII, EED, ETS, rozporządzenie w sprawie sztucznej inteligencji, ustawa o danych, DGA, DMA, DSA, standaryzacja, subsydia zagraniczne zakłócające rynek wewnętrzny.

• Instrumenty międzynarodowe: CBAM, umowy handlowe, w tym umowy o wolnym handlu i umowy o partnerstwie i współpracy, zasady WTO, standaryzacja, analiza zależności, globalne zobowiązania klimatyczne (globalny ETS?), partnerstwa z krajami sąsiadującymi, Traktat Karty Energetycznej.

W pełni zintegrowana strategia

Jak stwierdzono w ASMR, podejście ekosystemowe "obejmuje systemowe znaczenie wszystkich poziomych i pionowych powiązań między podmiotami gospodarczymi". Musimy jednak również w pełni uwzględnić horyzontalne i wertykalne powiązania między wszystkimi istotnymi instrumentami wsparcia dla tych ekosystemów.

W obecnej strategii przemysłowej brakuje integracji polityki i konkretnych działań. Stwarza to ryzyko osłabienia skuteczności podejmowanych działań. Działania podejmowane w ramach jednego instrumentu zazwyczaj muszą być wspierane przez działania podejmowane w ramach innych instrumentów. Tego wsparcia może zabraknąć, gdy nie mamy zintegrowanego podejścia.

Karty ekosystemów w ASMR stanowią bardzo dobry punkt wyjścia, ale należy je wypełnić dla wszystkich ekosystemów. Mamy tylko sześć analiz zależności, tylko dwie pilotażowe mapy drogowe technologii przemysłowych, często brakuje szczegółowych informacji na temat wpływu taksonomii na konkretny ekosystem, a słowo "może" często pojawia się w kartach. Co więcej, ze względu na efekt rozlewania się taksonomii, dyrektywa w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSRD) wydaje się teraz mieć zastosowanie również do MŚP, co może wiązać się z potencjalnie znacznym obciążeniem administracyjnym. Aby dokonać transformacji, musimy poznać potrzeby ekosystemu i opracować strategię ich zaspokojenia. Wymaga to, z jednej strony, ambitnych technologicznych map drogowych dla wszystkich ekosystemów w celu ukierunkowania badań i rozwoju potrzebnych dla nowych technologii. Z drugiej strony potrzebujemy ścisłego monitorowania potrzeb infrastrukturalnych i umiejętności ekosystemów.

Biorąc za przykład technologię kwantową, w programie "Horyzont Europa" udało nam się przeznaczyć na nią 1 mld euro. Ponadto znaczące środki finansowe pochodzą z programu "Cyfrowa Europa" i istotnych jest kilka wspólnych przedsięwzięć, na przykład Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii Cyfrowych. Wraz z niedawno utworzonym Konsorcjum Przemysłu Kwantowego (QuIC) musimy teraz zapewnić utworzenie wspólnej struktury zarządzania, w tym odpowiednich służb Komisji i zainteresowanych stron, aby kierować inwestycjami z jasnymi celami na 2030 rok. Pozwoli nam to nie tylko osiągnąć tak ważny postęp technologiczny w tej dziedzinie, ale także stworzyć decydującą infrastrukturę innowacji dla wielu innych sektorów.

Ponadto, jak wskazuje ASMR, ekosystemy "ewoluują na tym samym tle: zintegrowanego jednolitego rynku". Kiedy wyznaczamy nadrzędne ambicje dla tego jednolitego rynku i jego uczestników, takie jak taksonomia dla zrównoważonych inwestycji lub rewizja zasad pomocy państwa, bez zintegrowanej strategii dla ekosystemów, te duże ambicje mogą przynieść efekt przeciwny do zamierzonego, ponieważ mogą zamknąć istotne drzwi dla konkretnych ekosystemów. Kolejnym elementem, który należy wziąć pod uwagę, jest wpływ wyborów w jednym ekosystemie na inne ekosystemy (np. wysoka zależność od wodoru w jednym sektorze transportu wpłynie na dostępność wodoru w innych sektorach). Wreszcie, należy uwzględnić jasne plany minimalizacji biurokracji i obciążeń administracyjnych. Wiąże się z tym rewizja ram pomocy państwa. Rewizja jest zbyt powolna i zbyt fragmentaryczna. Propozycje rewizji zasad IPCEI wydają się nadal zbyt konserwatywne. Inwestycje publiczne i prywatne zostaną wstrzymane, jeśli Europa nie zapewni jasności w zakresie zasad pomocy państwa, zwłaszcza dla MŚP. Biorąc pod uwagę złożoność i pilność chwili, musimy porzucić dogmatyczne podejście do pomocy państwa i rozważyć pełen zakres możliwości, od tymczasowego zawieszenia zasad pomocy państwa w określonych sektorach po pełną legislacyjną rewizję zasad pomocy państwa w innych sektorach.

Co chcemy zrobić

Ostatnim krokiem jest jasna operacjonalizacja wszystkich rozwiązań. Ukończenie analizy wprowadziłoby nas na właściwą drogę, ale kluczowe będą szczegóły wdrożenia. Aby przejść od strategii Komisji do podejścia EPP, konieczne jest podjęcie szeregu kroków:

• Komisja powinna jak najszybciej sfinalizować analizy dla wszystkich ekosystemów.

• Komisja musi ponownie ocenić wybór 14 ekosystemów.

• Komisja musi corocznie monitorować potrzeby w zakresie infrastruktury.

• Ekosystemy muszą dostarczyć jasną mapę drogową technologii.

• Władze budżetowe muszą wykazać się elastycznością w rocznej procedurze budżetowej i w przeglądach śródokresowych programów unijnych, aby zapewnić, że priorytety finansowania unijnego mogą odpowiadać wynikom map drogowych i potrzebom infrastrukturalnym.

• Prawodawcy muszą dokonać krytycznej oceny prawodawstwa i zastosować wszystkie niezbędne narzędzia lepszych uregulowań prawnych, w szczególności test MŚP, zwłaszcza w odniesieniu do pakietu "Fit for 55" i plików cyfrowych (DGA, DSA, DMA), aby zapewnić ich zgodność z wynikami analizy.

• Komisja, wraz z państwami członkowskimi, musi przedstawić plan działania zmierzający do zmniejszenia o co najmniej 30 procent obciążeń administracyjnych dotykających europejskie przedsiębiorstwa, a zwłaszcza MŚP, w celu zmniejszenia presji kosztowej i promowania konkurencyjności.

• Ramy pomocy państwa muszą zostać poddane przeglądowi, aby jak najszybciej dostosować je do globalnej konkurencji.

• Komisja musi kontynuować ocenę strategicznych zależności i przedstawić plan działania na rzecz wzmocnienia globalnych współzależności europejskich ekosystemów.

• Komisja musi zrealizować strategiczny pakiet wzmocnienia jednolitego rynku, uporania się z zagranicznymi subsydiami i przejęciami oraz dostosowania przepisów dotyczących zamówień publicznych do przyszłości, tak aby to, co produkujemy i rozwijamy w UE, było również chronione przez UE.

Przykład: Czyste lotnictwo

Sektor lotniczy znajduje się obecnie w idealnym momencie: działalność gospodarcza załamała się z powodu COVID-19, cele zrównoważonego rozwoju dla sektora są ogromne, a konsekwencje cyfrowego transportu globalnego będą wyzwaniem dla istniejących modeli biznesowych. To sprawia, że jest to doskonały przykład ilustrujący potrzebę zintegrowanego podejścia.

W ramach strategii przemysłowej sektor ten został włączony do ekosystemu lotnictwa i obrony. Jednak sektor ten jest również ściśle powiązany z innymi ekosystemami, na przykład "Energia - Ekosystem Odnawialnych Źródeł Energii" oraz "Mobilność - Ekosystem Transportu i Motoryzacji". Inwestycje w technologie neutralne pod względem emisji dwutlenku węgla najprawdopodobniej nie doprowadzą do redukcji emisji potrzebnych w 2030 r. i są powiązane z decyzjami w innych ekosystemach. Jeśli chcemy wykorzystać paliwa syntetyczne wdrożone do 2030 r., aby osiągnąć te cele, wywrze to presję na dostępność energii i surowców do produkcji samolotów elektrycznych i innych sektorów. Jeśli przeznaczymy energię na produkcję bezemisyjnego wodoru w celu dekarbonizacji energochłonnych gałęzi przemysłu, wywrze to presję na energię dostępną dla przemysłu lotniczego. Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Czystego Lotnictwa, ustanowione w ramach programu Horyzont Europa, zapewni czystsze technologie do 2030 r., ale będzie to musiało być dostosowane do inwestycji sugerowanych przez Sojusz. W międzyczasie Wspólne Przedsięwzięcie i Sojusz będą musiały otrzymać finansowanie z tej samej kasy w sektorze prywatnym, który jest obecnie mocno dotknięty bezprecedensowym kryzysem w tym sektorze. Tymczasem proponowane finansowanie unijne w ramach programu "Horyzont Europa" dla tego partnerstwa nie osiągnęło poziomu wymaganego w tym obszarze. W związku z tym należy zidentyfikować uzupełniające źródła finansowania i powiązać je z partnerstwem, aby zoptymalizować wykorzystanie szerszej puli środków finansowych w ramach WRF na kluczowe cele "Zielonego Ładu" realizowane w ramach partnerstwa oraz stymulować potrzebne inwestycje prywatne. Czy potrzebne są dodatkowe ukierunkowane IPCEI? Jednocześnie w strategii nie wspomniano jeszcze o planach ewentualnego włączenia lotnictwa do systemu ETS i istnieją obawy, że unijna systematyka nie została opracowana w sposób umożliwiający finansowanie wszystkich opcji dekarbonizacji lotnictwa. Wywiera to presję na prywatne inwestycje w badania i rozwój w czasie, gdy najbardziej ich potrzebujemy. Ponadto, podobnie jak wiele innych ekosystemów w strategii, lotnictwo musi zostać włączone do międzynarodowych działań handlowych Unii, do programów finansowania i pomocy państwa, a także do inicjatyw edukacyjnych mających na celu poprawę zestawu umiejętności. Aktualizacja strategii stanowiła ważny początek dla sektora, ale ten krótki przegląd wskazuje, gdzie nadal potrzebujemy znacznej pracy, aby osiągnąć prawdziwie zintegrowane podejście.