Έγγραφο θέσης της Ομάδας ΕΛΚ σχετικά με την προσέγγιση μιας ολοκληρωμένης βιομηχανικής πολιτικής

Η Ευρώπη λαμβάνει θεμελιώδεις αποφάσεις σχετικά με το οικονομικό της μέλλον για τα επόμενα χρόνια. Η Επιτροπή έχει θέσει σαφείς φιλοδοξίες για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, καθώς και για μια ανανεωμένη βιομηχανική πολιτική. Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι πρέπει να αλληλοτροφοδοτούνται- χρειαζόμαστε μια ισορροπία μεταξύ των διαφόρων προτεραιοτήτων και πρέπει να ευθυγραμμίσουμε τις δημόσιες δαπάνες και τα κίνητρα προς αυτές τις κατευθύνσεις. Παρόλο που όλα τα συστατικά για την προσέγγιση αυτή υπάρχουν στις προτάσεις της Επιτροπής, δεν υπάρχει μια συνολική 10ετής στρατηγική που θα μας οδηγήσει στους στόχους μας για το 2030 και πέραν αυτού. Ωστόσο, αυτό είναι απαραίτητο για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) και τις μεγάλες επιχειρήσεις της Ευρώπης, προκειμένου να διατηρήσουν τον προγραμματισμό και την ασφάλεια των επενδύσεων.

Η Πράσινη Συμφωνία είναι το υποτιθέμενο αναπτυξιακό θεματολόγιο, αλλά όπως είδαμε στη συνέχεια, χρειαζόμαστε ψηφιακούς και βιομηχανικούς στόχους σε ισότιμη βάση, καθώς όλοι εξαρτώνται ο ένας από τον άλλον. Μια προσέγγιση που θα συγκεντρώνει όλους αυτούς τους στόχους σε συγκεκριμένες στρατηγικές για τα βιομηχανικά οικοσυστήματα θα ήταν η σωστή ολοκληρωμένη προσέγγιση και αυτό είναι που θα ήθελε να δει η ομάδα του ΕΛΚ. Θα πρέπει να είναι σαφές ότι αυτό δεν υποτίθεται ότι είναι ένα Σχέδιο Οικονομίας. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι να προσφέρουμε σε όλες τις βιομηχανίες μια συνεπή δημόσια πολιτική σε διάφορα μέσα πολιτικής που θα τις στηρίξει σε αυτές τις πολύπλοκες μεταβάσεις.

Πρέπει να θέσουμε σε εφαρμογή αυτές τις στρατηγικές το συντομότερο δυνατό. Αν είχαμε τις στρατηγικές τώρα, θα μπορούσαμε να προσαρμόσουμε τις δαπάνες και τις νομοθετικές προτεραιότητες για το 2022. Αυτό θα μας άφηνε περίπου 8,5 χρόνια για έναν μνημειώδη μετασχηματισμό. Αυτό είναι ένα εξαιρετικά σύντομο χρονοδιάγραμμα, το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μόνο με συντονισμένες και αφοσιωμένες προσπάθειες τόσο από τους φορείς χάραξης πολιτικής όσο και από τις επιχειρήσεις. Για να το θέσουμε με σαφήνεια: χωρίς μια πλήρη και ολοκληρωμένη στρατηγική, η οποία θα κατευθύνει όλα τα μέσα, τις πολιτικές και τις δαπάνες μας, είναι απίθανο η Ευρώπη να επιτύχει τους βιομηχανικούς, ψηφιακούς και πράσινους στόχους της το 2030. Αυτό οφείλεται ιδίως στο γεγονός ότι το σύντομο χρονικό πλαίσιο και τα καθήκοντα που έρχονται μπορούν να αποτελέσουν πρόκληση, ιδίως για τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις, τη ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Στο παρόν έγγραφο, η Ομάδα ΕΛΚ διατυπώνει τις γενικές γραμμές των απόψεών της σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να ολοκληρωθεί η στρατηγική της Επιτροπής.

Το οικοσύστημα στον πυρήνα

Η Ομάδα ΕΛΚ υποστηρίζει την οικοσυστημική προσέγγιση της βιομηχανικής στρατηγικής. Οι ψηφιακοί και κλιματικοί στόχοι θα επηρεάσουν διαφορετικά κάθε οικοσύστημα και η θέση της Ευρώπης στην παγκόσμια αγορά διαφέρει επίσης μεταξύ των οικοσυστημάτων. Για να παραμείνει ανταγωνιστικό και να επιτύχει στρατηγική αυτονομία, κάθε οικοσύστημα χρειάζεται τη δική του προσέγγιση.

Σύμφωνα με την Ετήσια Έκθεση για την Ενιαία Αγορά 2021 (ASMR) "τα βιομηχανικά οικοσυστήματα περιλαμβάνουν όλους τους φορείς που εμπλέκονται στην επίτευξη ενός συγκεκριμένου κοινωνικοοικονομικού στόχου: από τις μικρότερες νεοφυείς επιχειρήσεις έως τις μεγαλύτερες εταιρείες που συνεργάζονται για την ικανοποίηση μιας νέας ανάγκης της αγοράς, τις ερευνητικές δραστηριότητες που υποστηρίζουν τη βιομηχανική καινοτομία, τις ρυθμιστικές αρχές που κατευθύνουν την οικονομική δραστηριότητα μέσω ευνοϊκών πολιτικών, έως τους παρόχους υπηρεσιών και τους προμηθευτές". Αυτός ο περιεκτικός ορισμός ενός οικοσυστήματος καταδεικνύει σαφώς τη σημασία μιας πλήρως ολοκληρωμένης προσέγγισης. Χρειαζόμαστε μια στρατηγική στην οποία αποτελεσματικά μέτρα σε όλα αυτά τα στοιχεία των οικοσυστημάτων θα λειτουργούν συντονισμένα προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης των οικοσυστημάτων. Τα μέτρα αυτά πρέπει να είναι τόσο προσαρμοσμένα στα μέτρα των επιμέρους ενδιαφερομένων, π.χ. των ΜΜΕ, όσο και να έχουν καθολικό χαρακτήρα που να εφαρμόζεται οριζόντια σε όλα τα οικοσυστήματα.

Ένα σημαντικό ερώτημα που τίθεται από την επικαιροποίηση της στρατηγικής είναι κατά πόσον τα 14 οικοσυστήματα που επιλέχθηκαν το 2020 εξακολουθούν να είναι τα σχετικά. Λόγω σημαντικών εξελίξεων, η Επιτροπή πρόσθεσε την προοπτική των εξαρτήσεων ως κινητήριο κριτήριο στη στρατηγική της, αλλά δεν κατάφερε να περιγράψει πειστικά γιατί οι εξελίξεις αυτές δεν θα είχαν αντίκτυπο στην επιλογή των 14 οικοσυστημάτων.

Ευθυγράμμιση των μέσων

Η Ένωση διαθέτει ένα πλήρες οπλοστάσιο μέσων για την επίτευξη των στόχων της. Η βιομηχανική στρατηγική βασίζεται στις βιομηχανικές συμμαχίες ως βασικό μέσο. Αυτό αποτελεί παράδειγμα μέσου καθορισμού της ατζέντας, το οποίο θα πρέπει να βρίσκεται στον πυρήνα της στρατηγικής προσέγγισης. Ωστόσο, οι ατζέντες για την ανταγωνιστικότητα μπορούν να επιτύχουν μόνο εάν οδηγούν σε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση άλλων μέσων.

• Μέσα που καθορίζουν την ατζέντα: Ευρωπαϊκές συμπράξεις, Στρατηγικό σχέδιο HEU, Τομεακές συμπράξεις για το κλίμα, ΔΕΔ, Σύμφωνο για τις δεξιότητες.

• Μέσα χρηματοδότησης: Ορίζοντας Ευρώπη, ευρωπαϊκές συμπράξεις (ιδίως κοινές επιχειρήσεις), ψηφιακοί κόμβοι καινοτομίας, InvestEU, CEF, στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης, εθνικά σχέδια ανάκαμψης, Ταμείο καινοτομίας, Ταμείο δίκαιης μετάβασης, διαρθρωτική και περιφερειακή χρηματοδότηση της ΕΕ, πρόγραμμα ψηφιακής Ευρώπης, πρόγραμμα ενιαίας αγοράς, Erasmus+.

• Ρυθμιστικά μέσα: Βελτίωση της νομοθεσίας, κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις και τον ανταγωνισμό, νομοθεσία για το κλίμα, φορολογική νομοθεσία, REDII, EED, ETS, κανονισμός για την τεχνητή νοημοσύνη, νόμος για τα δεδομένα, DGA, DMA, DSA, τυποποίηση, ξένες επιδοτήσεις που στρεβλώνουν την εσωτερική αγορά.

• Διεθνή μέσα: CBAM, εμπορικές συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένων των ΣΕΣ και των ΣΕΣ, κανόνες ΠΟΕ, τυποποίηση, ανάλυση εξάρτησης, παγκόσμιες δεσμεύσεις για το κλίμα (παγκόσμιο ΣΕΔΕ;), εταιρικές σχέσεις με γειτονικές χώρες, Συνθήκη για τον Ενεργειακό Χάρτη.

Πλήρως ολοκληρωμένη στρατηγική

Όπως αναφέρεται στην ASMR, η οικοσυστημική προσέγγιση "ενσωματώνει τη συστημική σημασία όλων των οριζόντιων και κάθετων δεσμών μεταξύ των οικονομικών φορέων". Ωστόσο, πρέπει επίσης να ενσωματώσουμε πλήρως τους οριζόντιους και κάθετους δεσμούς μεταξύ όλων των σχετικών μέσων στήριξης των εν λόγω οικοσυστημάτων.

Η τρέχουσα βιομηχανική στρατηγική στερείται αυτής της πολιτικής ολοκλήρωσης και συγκεκριμένης δράσης. Αυτό δημιουργεί τον κίνδυνο να υπονομευθεί η αποτελεσματικότητα των μέτρων. Τα μέτρα μέσω ενός μέσου πρέπει συνήθως να υποστηρίζονται από μέτρα σε άλλα μέσα. Αυτή η υποστήριξη μπορεί να λείπει όταν δεν έχουμε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση.

Τα δελτία οικοσυστημάτων στο ASMR προσφέρουν ένα πολύ καλό σημείο εκκίνησης, αλλά πρέπει να συμπληρωθούν για όλα τα οικοσυστήματα. Έχουμε μόνο έξι αναλύσεις εξάρτησης, έχουμε μόνο δύο πιλοτικούς οδικούς χάρτες βιομηχανικής τεχνολογίας, οι λεπτομέρειες σχετικά με το πώς η ταξινόμηση θα επηρεάσει ένα συγκεκριμένο οικοσύστημα συχνά λείπουν και η λέξη "θα μπορούσε" εμφανίζεται συχνά στα δελτία. Επιπλέον, εξαιτίας μιας δευτερογενούς επίδρασης της Ταξινόμησης, η οδηγία για την υποβολή εκθέσεων εταιρικής βιωσιμότητας (CSRD) φαίνεται τώρα να εφαρμόζεται και στις ΜΜΕ με δυνητικά σημαντικό διοικητικό φόρτο. Για να επιτύχουμε μια μετάβαση πρέπει να γνωρίζουμε τις ανάγκες ενός οικοσυστήματος και να χαράξουμε μια στρατηγική για το πώς θα τις υλοποιήσουμε. Αυτό απαιτεί, αφενός, φιλόδοξους τεχνολογικούς χάρτες πορείας για όλα τα οικοσυστήματα προκειμένου να κατευθύνουμε την Ε&Α που απαιτείται για νέες τεχνολογίες. Από την άλλη πλευρά, χρειαζόμαστε στενή παρακολούθηση των αναγκών των οικοσυστημάτων σε υποδομές και δεξιότητες.

Για να πάρουμε το παράδειγμα της κβαντικής τεχνολογίας, καταφέραμε να εισαγάγουμε στο πρόγραμμα "Ορίζοντας Ευρώπη" ένα κονδύλι ύψους 1 δισ.ευρώ για την κβαντική τεχνολογία. Επιπλέον, σημαντική χρηματοδότηση προέρχεται από το πρόγραμμα "Ψηφιακή Ευρώπη" και αρκετές Κοινές Επιχειρήσεις είναι σχετικές- για παράδειγμα, η Κοινή Επιχείρηση "Βασική Ψηφιακή Τεχνολογία". Μαζί με την πρόσφατα συσταθείσα κοινοπραξία της κβαντικής βιομηχανίας (QuIC), πρέπει τώρα να διασφαλίσουμε ότι θα δημιουργηθεί μια κοινή δομή διακυβέρνησης, που θα περιλαμβάνει τις σχετικές υπηρεσίες της Επιτροπής και τους ενδιαφερόμενους φορείς, ώστε να κατευθύνει την επένδυση με σαφείς στόχους για το 2030. Αυτό θα μας επιτρέψει, όχι μόνο να επιτύχουμε την τόσο σημαντική τεχνολογική πρόοδο σε αυτόν τον τομέα, αλλά και να αποτελέσουμε μια καθοριστική υποδομή καινοτομίας για πολλούς άλλους τομείς.

Επιπλέον, όπως επισημαίνει η ASMR, τα οικοσυστήματα "εξελίσσονται στο ίδιο πλαίσιο: μια ολοκληρωμένη ενιαία αγορά". Όταν θέτουμε γενικότερες φιλοδοξίες για την εν λόγω ενιαία αγορά και τους συμμετέχοντες σε αυτήν, όπως μια ταξινόμηση για βιώσιμες επενδύσεις ή μια αναθεώρηση των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις, χωρίς μια ολοκληρωμένη στρατηγική για τα οικοσυστήματα, αυτές οι μεγάλες φιλοδοξίες μπορεί να αποβούν αντιπαραγωγικές, καθώς θα μπορούσαν να κλείσουν ουσιαστικές πόρτες για συγκεκριμένα οικοσυστήματα. Ένα άλλο στοιχείο που πρέπει να εξεταστεί είναι ο αντίκτυπος των επιλογών σε ένα οικοσύστημα για άλλα οικοσυστήματα (π.χ. η μεγάλη εξάρτηση από το υδρογόνο σε έναν τομέα μεταφορών θα επηρεάσει τη διαθεσιμότητα του υδρογόνου σε άλλους τομείς). Τέλος, θα πρέπει να συμπεριληφθούν σαφή σχέδια για την ελαχιστοποίηση της γραφειοκρατίας και του διοικητικού φόρτου. Σχετική με αυτό είναι η αναθεώρηση του πλαισίου κρατικών ενισχύσεων. Η αναθεώρηση είναι πολύ αργή και πολύ αποσπασματική. Οι προτάσεις αναθεώρησης των κανόνων IPCEI φαίνονται ακόμη πολύ συντηρητικές. Οι δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις θα καθυστερήσουν αν η Ευρώπη δεν παράσχει σαφήνεια σχετικά με τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, ιδίως για τις ΜΜΕ. Δεδομένης της πολυπλοκότητας και του επείγοντος της στιγμής, πρέπει να αφήσουμε πίσω μας τις δογματικές συμπεριφορές απέναντι στις κρατικές ενισχύσεις και να εξετάσουμε όλο το φάσμα των δυνατοτήτων, από την προσωρινή αναστολή των κανόνων κρατικών ενισχύσεων σε συγκεκριμένους τομείς έως την πλήρη νομοθετική αναθεώρηση των κανόνων κρατικών ενισχύσεων σε άλλους τομείς.

Τι θέλουμε να κάνουμε

Ως τελευταίο βήμα, χρειαζόμαστε σαφή λειτουργικότητα όλων των λύσεων. Η ολοκλήρωση της ανάλυσης θα μας βάλει στο σωστό δρόμο, αλλά οι λεπτομέρειες εφαρμογής θα είναι το κλειδί. Για να μεταβούμε από τη στρατηγική της Επιτροπής στην προσέγγιση του ΕΛΚ, απαιτούνται ορισμένα βήματα:

• Η Επιτροπή θα πρέπει να ολοκληρώσει τις αναλύσεις για όλα τα οικοσυστήματα το συντομότερο δυνατό.

• Η Επιτροπή πρέπει να επανεκτιμήσει την επιλογή των 14 οικοσυστημάτων.

• Η Επιτροπή πρέπει να παρακολουθεί ετησίως τις ανάγκες υποδομής.

• Τα οικοσυστήματα πρέπει να παραδώσουν έναν σαφή τεχνολογικό χάρτη πορείας.

• Οι δημοσιονομικές αρχές πρέπει να επιδείξουν ευελιξία στην ετήσια διαδικασία του προϋπολογισμού και στις ενδιάμεσες αναθεωρήσεις των ενωσιακών προγραμμάτων, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι προτεραιότητες χρηματοδότησης της Ένωσης μπορούν να ανταποκριθούν στα αποτελέσματα των οδικών χαρτών και στις ανάγκες υποδομής.

• Οι νομοθέτες πρέπει να αξιολογήσουν κριτικά τη νομοθεσία και να εφαρμόσουν όλα τα απαραίτητα εργαλεία βελτίωσης των κανονισμών, ιδίως τη δοκιμή για τις ΜΜΕ, ιδίως για τη δέσμη μέτρων "Fit for 55" και τα ψηφιακά αρχεία (DGA, DSA, DMA), ώστε να διασφαλιστεί η ευθυγράμμισή τους με τα αποτελέσματα της ανάλυσης.

• Η Επιτροπή, από κοινού με τα κράτη μέλη, πρέπει να παρουσιάσει έναν οδικό χάρτη για την επίτευξη μείωσης τουλάχιστον κατά 30% του διοικητικού φόρτου που επηρεάζει τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και ιδίως τις ΜΜΕ, προκειμένου να μειωθεί η πίεση του κόστους και να προωθηθεί η ανταγωνιστικότητα.

• Το πλαίσιο των κρατικών ενισχύσεων πρέπει να αναθεωρηθεί ώστε να είναι κατάλληλο για τον παγκόσμιο ανταγωνισμό με εξαιρετικά επείγοντα χαρακτήρα.

• Η Επιτροπή πρέπει να συνεχίσει την αξιολόγηση των στρατηγικών εξαρτήσεων και να παρουσιάσει σχέδιο δράσης για τον τρόπο ενίσχυσης των παγκόσμιων αλληλεξαρτήσεων των ευρωπαϊκών οικοσυστημάτων.

• Η Επιτροπή πρέπει να υλοποιήσει μια στρατηγική δέσμη μέτρων για την ενίσχυση της ενιαίας αγοράς, την αντιμετώπιση των ξένων επιδοτήσεων και εξαγορών και την προσαρμογή των κανόνων για τις δημόσιες συμβάσεις στο μέλλον, ώστε ό,τι παράγουμε και αναπτύσσουμε στην ΕΕ να προστατεύεται και από την ΕΕ.

Παράδειγμα: Καθαρή αεροπορία

Ο τομέας των αερομεταφορών βρίσκεται επί του παρόντος σε μια τέλεια καταιγίδα: η οικονομική δραστηριότητα κατέρρευσε λόγω του COVID-19, οι στόχοι βιωσιμότητας για τον τομέα είναι τεράστιοι και οι επιπτώσεις των ψηφιοποιημένων παγκόσμιων μεταφορών θα προκαλέσουν τα υφιστάμενα επιχειρηματικά μοντέλα. Αυτό τον καθιστά ιδανική περίπτωση για να καταδείξει την ανάγκη για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση.

Στο πλαίσιο της βιομηχανικής στρατηγικής, ο τομέας περιλαμβάνεται στο οικοσύστημα αεροδιαστημικής και άμυνας. Ωστόσο, ο τομέας συνδέεται επίσης στενά με άλλα οικοσυστήματα, για παράδειγμα το "Οικοσύστημα Ενέργειας - Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας" και το "Οικοσύστημα Κινητικότητας - Μεταφορές και Αυτοκίνητο". Οι επενδύσεις τώρα σε τεχνολογίες ουδέτερου άνθρακα πιθανότατα δεν θα οδηγήσουν στις μειώσεις των εκπομπών που απαιτούνται το 2030 και συνδέονται με αποφάσεις σε άλλα οικοσυστήματα. Εάν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε συνθετικά καύσιμα που θα εφαρμοστούν μέχρι το 2030 για την επίτευξη αυτών των στόχων, αυτό θα ασκήσει πίεση στη διαθεσιμότητα ενέργειας και πρώτων υλών για την παραγωγή ηλεκτρικών αεροσκαφών και άλλων τομέων. Αν βάλουμε ενέργεια για την παραγωγή υδρογόνου με μηδενικές εκπομπές για την απαλλαγή από τον άνθρακα των ενεργοβόρων βιομηχανιών, αυτό θα ασκήσει πίεση στη διαθέσιμη ενέργεια για τη βιομηχανία αερομεταφορών. Η κοινή επιχείρηση για την καθαρή αεροπορία, που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος "Ορίζοντας Ευρώπη", θα προσφέρει καθαρότερες τεχνολογίες για το 2030, αλλά αυτό θα πρέπει να ευθυγραμμιστεί με τις επενδύσεις που προτείνει η Συμμαχία. Εν τω μεταξύ, η ΚΕΕ και η Συμμαχία θα πρέπει να λάβουν χρηματοδότηση από τα ίδια ταμεία του ιδιωτικού τομέα, τα οποία σήμερα πλήττονται σκληρά από μια άνευ προηγουμένου κρίση στον τομέα. Εν τω μεταξύ, η προτεινόμενη χρηματοδότηση της Ένωσης στο πλαίσιο του προγράμματος "Ορίζοντας Ευρώπη" για την εν λόγω εταιρική σχέση υπολείπεται του επιπέδου που απαιτείται στον τομέα αυτό. Ως εκ τούτου, πρέπει να εντοπιστούν συμπληρωματικές πηγές χρηματοδότησης και να συνδεθούν με την εταιρική σχέση, ώστε να βελτιστοποιηθεί η χρήση του ευρύτερου χρηματοδοτικού κονδυλίου του ΠΔΠ προς τους βασικούς στόχους της "Πράσινης Συμφωνίας" που επιδιώκονται στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης και να τονωθούν οι αναγκαίες ιδιωτικές επενδύσεις. Χρειάζονται πρόσθετα στοχευμένα IPCEI; Ταυτόχρονα, τα σχέδια για την πιθανή ενσωμάτωση των αερομεταφορών στο ΣΕΔΕ δεν αναφέρονται ακόμη στη στρατηγική και υπάρχουν ανησυχίες ότι η φορολογική νομοθεσία της ΕΕ δεν έχει σχεδιαστεί κατά τρόπο που να επιτρέπει τη χρηματοδότηση όλων των επιλογών για την απαλλαγή των αερομεταφορών από τον άνθρακα. Αυτό ασκεί πίεση στις ιδιωτικές επενδύσεις Ε&Α σε μια εποχή που τις χρειαζόμαστε περισσότερο. Επιπλέον, όπως και πολλά άλλα οικοσυστήματα της στρατηγικής, οι αερομεταφορές πρέπει να ενσωματωθούν στις διεθνείς εμπορικές δραστηριότητες της Ένωσης, στα συστήματα χρηματοδότησης και κρατικών ενισχύσεων, καθώς και στις εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες για τη βελτίωση των δεξιοτήτων. Η επικαιροποίηση της στρατηγικής έκανε μια σημαντική αρχή για τον τομέα, αλλά αυτή η σύντομη επισκόπηση δείχνει πού χρειάζεται ακόμη σημαντική δουλειά για να καταλήξουμε σε μια πραγματικά ολοκληρωμένη προσέγγιση.