STANDPUNTNOTA OVER DE BESTRIJDING VAN GEORGANISEERDE CRIMINALITEIT IN DE EUROPESE UNIE

Inleiding

De georganiseerde criminaliteit vormt een grote bedreiging voor de interne veiligheid van de Europese Unie en de veiligheid van onze burgers. Wijdverbreide criminaliteit ondermijnt het vertrouwen in de samenleving en autoriteiten en verstoort het dagelijkse leven van eerlijke mensen. Ze vormt een bedreiging voor onze interne markt, het vrije ondernemerschap en de economische groei. Bovendien veroorzaakt ze financiële schade voor de EU en haar lidstaten en dreigt ze zo de rechtsstaat en bijgevolg de werking van onze democratieën ernstig te verstoren.

Volgens de recentste dreigingsevaluatie van de zware en georganiseerde criminaliteit (SOCTA) van Europol is meer dan 70 % van de criminele netwerken actief in meer dan drie landen. Bovendien is het geweld dat criminele netwerken gebruiken frequenter en ernstiger geworden, en staan ze onverschillig ten opzichte van de schade die ze aan onschuldige omstanders toebrengen. Europol onderstreept dat de georganiseerde criminaliteit in de EU nooit eerder een zo grote bedreiging heeft gevormd voor de burgers en de samenleving als nu. De georganiseerde criminaliteit is inderdaad een grensoverschrijdend en gemeenschappelijk Europees probleem.

Om de georganiseerde criminaliteit met succes te kunnen bestrijden en criminele netwerken (waaronder gangs, maffia, familieclans, dieven- en inbraakbendes) te kunnen ontwrichten, moeten we doeltreffender samenwerken, zowel binnen de EU en met internationale partners als – waar nodig – met de publieke en particuliere sector, met een duidelijke en doortastende aanpak. Een gemeenschappelijk begrip van de dreiging van de georganiseerde criminaliteit en daarmee samenhangende verschijnselen en tegenstrategieën is van essentieel belang om de georganiseerde criminaliteit succesvol te bestrijden. In die zin moet Kaderbesluit 2008/841/JBZ van de Raad ter bestrijding van georganiseerde criminaliteit worden herzien met het oog op de vaststelling van een gemeenschappelijke definitie van georganiseerde criminaliteit.

Zes van de tien criminele netwerken gebruiken geweld bij hun criminele activiteiten. Dat geweld wordt voornamelijk toegeschreven aan de drugshandel; 40 % van de criminele netwerken zijn betrokken bij het smokkelen, vervaardigen en verkopen van illegale stoffen, en 60 % van de heroïne in de wereld wordt op de Europese markt gebracht. De drugsmarkt houdt een zwarte economie van miljarden euro’s in stand. Sommige lidstaten, bijvoorbeeld Nederland, zijn zowel belangrijke drugsproducerende landen als belangrijke punten voor de invoer en distributie van drugs voor de EU-markt als geheel, aangezien drugsgebruikers in de hele EU aanwezig zijn. De bestrijding van de drugshandel is dan ook een grensoverschrijdende kwestie waarvoor de lidstaten een gedeelde verantwoordelijkheid dragen en EU-coördinatie nodig is.

Mensenhandel, met het oog op seksuele of arbeidsuitbuiting of orgaandonatie, vormt de kern van de georganiseerde criminaliteit, en de criminelen halen er enorme winsten uit. Een meerlagige “follow the money”-aanpak, intelligente gegevensverzameling en -uitwisseling en een nultolerantie in het strafrecht moeten centraal staan in onze inspanningen om deze vorm van moderne slavernij te beëindigen.

Dit werpt ook licht op het ernstige probleem van corruptie op alle niveaus van de samenleving in de EU. In een recente studie wordt geschat dat 60 % van de criminele netwerken bij corruptie betrokken is. Corruptie maakt het voor criminele netwerken mogelijk om informatie te verkrijgen over, toegang te krijgen tot of te infiltreren in havens en luchthavens en om grensovergangen te passeren om drugs, wapens of mensen de Europese Unie in te smokkelen. Dit vormt niet alleen een bedreiging voor de interne veiligheid van de EU, maar ook voor de rechtsstaat.

Hoewel het vrije verkeer een van de grootste verwezenlijkingen van de Europese samenwerking is, profiteren ook criminele netwerken van de open grenzen voor hun grensoverschrijdende criminele activiteiten. Om het vrije verkeer in de EU te waarborgen, is het dan ook van cruciaal belang om het probleem van de grensoverschrijdende georganiseerde criminaliteit doeltreffender aan te pakken.

Meer dan 50 % van de vermoedelijke leden van criminele netwerken in de EU zijn onderdanen van derde landen; de meesten zijn afkomstig uit de Westelijke Balkan, Oost-Europese landen en Noord-Afrika. Daaruit blijkt dat de samenwerking met derde landen moet worden verbeterd om de georganiseerde criminaliteit aan de wortel te bestrijden en onderdanen van derde landen die een bedreiging vormen voor de interne veiligheid van de EU daadwerkelijk moeten worden verwijderd.

De EVP-Fractie is de enige politieke kracht in het Europees Parlement die kan voorzien in een horizontale en multidisciplinaire aanpak ter bestrijding van de georganiseerde criminaliteit en onze burgers veiligheid kan bieden.

Een duidelijke en doortastende aanpak om de georganiseerde criminaliteit te bestrijden

“Follow the money”

De voornaamste motivatie achter bijna alle vormen van georganiseerde criminaliteit is financieel gewin. Een belangrijk onderdeel van het beleid ter bestrijding van de georganiseerde criminaliteit moet dan ook zijn ervoor te zorgen dat criminaliteit niet loont. Momenteel wordt echter slechts ongeveer 2 % van de opbrengsten van de georganiseerde criminaliteit bevroren en 1 % in beslag genomen, waardoor bendeleiders in Europa nog tot 99 % van die opbrengsten toegang hebben. Dit is deels te wijten aan de beperkte toegang tot informatie over financiële belangen en economische eigenaren en de beperkte grensoverschrijdende informatie-uitwisseling. Criminelen hebben ook misbruik kunnen maken van de versnippering tussen de lidstaten bij de toepassing van de antiwitwasregels van de EU. Daarom moeten rechtshandhavingsinstanties en belastingautoriteiten over betere operationele en onderzoeksinstrumenten beschikken voor de “follow the money”-aanpak en om winsten uit illegale activiteiten snel in beslag te nemen. Daadkrachtig optreden om middelen terug te vorderen, onder meer door preventieve of op waarde gebaseerde inbeslagname, kan georganiseerde criminele netwerken ervan weerhouden fraude te plegen ten nadele van de EU en haar lidstaten en op die manier de financiële belangen van de EU helpen beschermen. Voorts moet een sterk coördinatiemechanisme tussen financiële-inlichtingeneenheden in de EU worden ontwikkeld, met het oog op meer gemeenschappelijke EU-regels en de volledige uitvoering van de EU-regels inzake wederzijdse erkenning van de confiscatie en inbeslagneming van criminele activa.

Bepaalde vormen van in familieverband georganiseerde criminaliteit gaan gepaard met veel sociale uitkeringsfraude. Een clan of familie kan grote rijkdom en onroerend goed, luxeauto’s en andere activa bezitten, terwijl de clan- en familieleden ook op sociale bijstand aanspraak maken. Bij dergelijke onderzoeken, en met het oog op de identificatie van onverklaarde grote rijkdom binnen de familie of clan, moet de bewijslast in het algemeen bij de verdachten liggen.

De “follow the money”-aanpak moet ook focussen op de leiding van criminele netwerken en netwerken die financieel profiteren van corruptie, waardoor criminele netwerken smokkelroutes naar en binnen de EU kunnen gebruiken. Het ontwrichten van de financiële voordelen van criminaliteit moet een prioriteit zijn.

Het is duidelijk dat criminele netwerken verschillende manieren hebben om geld wit te wassen of hun illegale activiteiten achter wettelijke bedrijfsstructuren te verbergen. Het pakket ter bestrijding van het witwassen van geld, dat in juli 2021 werd voorgesteld, omvat het voorstel voor een nieuwe verordening ter bestrijding van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme (AML/CFT) en een zesde AML/CFT-richtlijn, en de oprichting van de nieuwe antiwitwasautoriteit (AMLA). De reputatie van Europa heeft de afgelopen jaren geleden onder een aantal opvallende witwasschandalen. Het is duidelijk geworden dat het opsporen van activa om zaken te vinden waarin activa met crimineel geld zijn gekocht, moeilijk blijft, ondanks meerdere herzieningen van de antiwitwaswetgeving. Het blijft onduidelijk hoe middelen van onduidelijke oorsprong kunnen worden gebruikt voor de aankoop van grote hoeveelheden activa in de hele EU. Er zijn aanzienlijke verbeteringen nodig bij het opsporen van de uiteindelijke begunstigde(n) van ondernemingen, activa met een hoge waarde en vastgoed, en de controles op de wettigheid van gebruikte middelen en cliëntenonderzoek moeten beter worden gehandhaafd. Daarom roept de EVP-Fractie op tot een snelle en volledige uitvoering van het AML-pakket, met inbegrip van de snelle goedkeuring van de wetgevingsvoorstellen, om de tekortkomingen van de huidige wetgeving aan te pakken en het werkende AML-kader in de praktijk te versterken.

Georganiseerde criminele netwerken misbruiken bewust juridische administratieve structuren, zoals licentie- of aanbestedingsprocedures, om hun illegale activiteiten te bevorderen. Vanwege het gebrek aan grensoverschrijdende informatie-uitwisseling tussen de betrokken administratieve autoriteiten en de inconsistente toepassing van de antiwitwasregels in de EU, kunnen criminele groepen hun activiteiten relatief gemakkelijk tussen de lidstaten verplaatsen en vervolging vermijden. Daarom roept de EVP-Fractie op tot meer grensoverschrijdende samenwerking tussen administratieve autoriteiten om infiltratie van de georganiseerde criminaliteit in de legale economie te voorkomen en te bestrijden, naast de reeds bestaande samenwerking op het gebied van rechtshandhaving en justitie tussen de lidstaten.

Een volledig openbaar register van uiteindelijke begunstigden zou het illegale gebruik van wettelijke bedrijfsstructuren voorkomen. De EVP-Fractie steunt het voorstel van de Commissie van juli 2021 om een AML/CFT-autoriteit in de EU op te richten. De EVP-Fractie wil dat de toekomstige AMLA bijstand verleent aan de nationale toezichthoudende autoriteiten om de grensoverschrijdende samenwerking en gegevensuitwisseling te verbeteren, zodat deze doeltreffender worden, en toezicht houdt op enkele van de meest risicovolle grensoverschrijdende meldingsplichtige entiteiten in de financiële sector. Bovendien moet de EU verzekeren dat de AML/CFT-regels van de EU volledig worden toegepast op cryptovaluta, zodat die niet voor witwassen of terrorismefinanciering kunnen worden gebruikt. Het gebruik van cryptovaluta door georganiseerde criminele netwerken is een punt van toenemende bezorgdheid geworden omdat een gemeenschappelijk regelgevingskader ontbreekt en deze producten veel anonimiteit bieden. Hoewel de blokketen transacties al goed traceerbaar maakt, moeten we bijzondere aandacht besteden aan technologieën die tot doel hebben financieringsbronnen te verhullen, en aan de intermediaire structuren die op het kruispunt tussen het crypto- en het reguliere financiële systeem staan.

Het gebruik van cryptovaluta is geen probleem voor Europa alleen. Daarom is de EVP-Fractie van mening dat de EU besprekingen moet starten en leiden met het oog op de totstandbrenging van een gemeenschappelijk internationaal kader met gelijkgestemde landen, zoals de VS, Australië en het VK, om het gebruik van cryptovaluta voor illegale doeleinden te bestrijden.

Als het gaat om belastingfraude is de door georganiseerde criminaliteit veroorzaakte schade bijzonder groot. De Europese Rekenkamer heeft benadrukt dat er sprake is van tekortkomingen in de wetgeving op het gebied van de douanecontrole en de toepassing daarvan die leiden tot onvoldoende harmonisatie, risicobeoordeling en informatie-uitwisseling in de EU. Dit geeft de georganiseerde criminaliteit de gelegenheid om de EU en haar lidstaten te beroven.

Een ander belangrijk onderdeel van inkomstenfraude is btw-fraude. In 2019 werd het niveau van de btw-kloof geraamd op 134 miljard EUR. Btw-fraude zoals carrouselfraude heeft rechtstreekse gevolgen voor de begroting van de lidstaten en voor de eigen btw-middelen, en dus ook voor de samenstelling van de belastinginkomsten van de Europese Unie. De EVP-Fractie wijst nogmaals op het belang van digitalisering en nauwere samenwerking om btw-fraude, en met name carrouselfraude, snel terug te dringen. Meer samenwerking tussen belastingautoriteiten, een betere beschikbaarheid van gegevens, digitalisering op basis van gemeenschappelijke normen en wetgeving zijn de enige opties om de economische kosten in verband met belastingderving, die ook gedeeltelijk wordt veroorzaakt door de georganiseerde criminaliteit, te verminderen. De EVP-Fractie wacht op het wetgevingsvoorstel van de Commissie om het btw-stelsel te moderniseren, met inbegrip van de versterking van Eurofisc.

Om de strijd tegen fraude die de financiële belangen van de EU schaadt doeltreffender te maken, dringt de EVP-Fractie aan op de oprichting van een centrale en interoperabele databank op EU-niveau waarin alle begunstigden van EU-subsidies zijn opgenomen, aangezien dit de identificatie van fraudeurs en de terugvordering van middelen door rechtshandhavingsinstanties aanzienlijk zal verbeteren.

De sancties voor corruptie moeten in verhouding staan tot de schade aan de rechtsstaat in de Europese Unie en moeten toekomstige corruptie ontmoedigen. De lidstaten moeten worden aangemoedigd om de sancties voor corruptie in hun nationale wetgeving te verhogen.

Volgens de Global Corruption Barometer van 2021 denkt 32 % van de EU-burgers dat de corruptie in hun land is toegenomen. Nog eens 44 % denkt dat die hetzelfde is gebleven. In 2017 kondigde de Europese Commissie aan dat ze het corruptiebestrijdingsverslag zou stopzetten, waarbij ze stelde dat het eerste (en enige) verslag in 2014 de noodzakelijke basis vormde voor toekomstige werkzaamheden. Aangezien de corruptie in de Europese Unie sinds 2014 lijkt te zijn toegenomen en er nog steeds een gebrek is aan geharmoniseerde rechtskaders op EU-niveau voor de bestrijding van corruptie, is de EVP-Fractie er echter voorstander van om het corruptiebestrijdingsverslag opnieuw in te voeren. Het is van essentieel belang dat het rechtskader van de EU beter wordt geharmoniseerd om corruptie op alle niveaus van de samenleving in de EU te bestrijden. In dit verband roept de EVP-Fractie de Commissie dringend op de huidige maatregelen te evalueren en waar nodig nieuwe wetgeving voor te stellen.

De toekomstige rol van EU-agentschappen en -organen

Europol is een van de belangrijkste EU-agentschappen wat betreft het voorkomen, beantwoorden en bestrijden van de georganiseerde criminaliteit. De lopende hervorming van het mandaat van het Agentschap zal zijn capaciteit om de lidstaten te ondersteunen bij de bestrijding van georganiseerde grensoverschrijdende criminaliteit verder versterken, met name door Europol in staat te stellen de lidstaten te ondersteunen bij de identificatie van personen die banden hebben met georganiseerde criminele groepen met een hoog risico en door duidelijke regels vast te stellen voor de verwerking van grote datasets. De EVP-Fractie is ook van mening dat het Agentschap een uitgebreide operationele rol moet krijgen en een operationele politiemacht moet worden. Dit vereist weliswaar een wijziging van de Verdragen, maar het is van cruciaal belang dat er een operationeel agentschap is dat onderzoeken kan starten naar grensoverschrijdende georganiseerde criminaliteit die een ernstige bedreiging voor de interne veiligheid van de EU vormt, en dat de lidstaten doeltreffend kan bijstaan bij hun onderzoeken naar georganiseerde criminaliteit. Het is van essentieel belang dat Europol over voldoende personele en financiële middelen beschikt om zijn huidige en toekomstige taken te vervullen.

Het is evenzeer van belang dat Eurojust wordt versterkt om het onderzoek naar en de vervolging van georganiseerde criminele netwerken te vergemakkelijken. De focus op de leiding van dergelijke criminele netwerken met het oog op de ontmanteling daarvan vereist meer middelen en nauwere grensoverschrijdende samenwerking.

Het Agentschap van de EU voor opleiding op het gebied van rechtshandhaving (Cepol) speelt een belangrijke rol bij het verstrekken van de nodige deskundigheid en vaardigheden aan politiefunctionarissen om de veranderende uitdagingen van de georganiseerde criminaliteit het hoofd te bieden. Daarom roept de EVP-Fractie de rechtshandhavingsinstanties in de hele EU op om gebruik te maken van de opleidingen die het aanbiedt.

Het Europees Openbaar Ministerie (EOM) en het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF) spelen allebei een cruciale rol bij het onderzoeken en vervolgen van strafbare feiten die de financiële belangen van de EU schaden, waaronder fraude, corruptie en misbruik van EU-middelen. In dit verband moedigt de EVP-Fractie alle lidstaten aan om deel te nemen aan het EOM.

De EVP-Fractie is ingenomen met het voornemen van de Commissie om het mandaat van het Europees Waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving (EMCDDA) te versterken om ervoor te zorgen dat het Centrum een belangrijkere rol kan spelen bij het in kaart brengen en aanpakken van de huidige en toekomstige uitdagingen in verband met illegale drugs in de EU.

Deze bestaande agentschappen versterken en hun operationele steun aan de lidstaten waarborgen, is van cruciaal belang voor de gemeenschappelijke bestrijding van de georganiseerde criminaliteit in de EU. In dit verband roept de EVP-Fractie de Commissie erop toe te zien dat de desbetreffende verordeningen volledig worden uitgevoerd en de werking van de agentschappen en de samenwerking tussen de lidstaten regelmatig te evalueren en, waar nodig, voorstellen in te dienen om een goed functionerende samenwerking tussen justitiële en rechtshandhavingsinstanties te waarborgen. Bovendien is het van essentieel belang dat de agentschappen over voldoende personele en financiële middelen beschikken om hun taken te vervullen.

Operatie Sentinel is een door Europol geleide operatie om fraude tegen het EU-herstelfonds voor COVID-19 aan te pakken, waarbij het EOM, Eurojust en OLAF betrokken zijn. De EVP-Fractie staat volledig achter de operatie om ervoor te zorgen dat het NextGenerationEU-initiatief geen criminelen maar wel de lidstaten ondersteunt bij hun herstel van de negatieve economische en sociale gevolgen van de pandemie. Soortgelijke operaties moeten worden opgezet om de financiële belangen van de Europese Unie te beschermen.

De wijziging van de vuurwapenrichtlijn van 2017 omvatte onder meer bepalingen om het hoge risico aan te pakken dat wapens voor akoestische signalen en andere typen vuurwapens voor het afvuren van losse patronen worden omgebouwd tot echte vuurwapens. De lidstaten hebben de vuurwapenrichtlijn echter niet volledig omgezet en uitgevoerd. De EVP-Fractie verwacht van de Commissie dat zij toeziet dat de vuurwapenrichtlijn volledig wordt uitgevoerd, met name wat betreft de bepalingen die betrekking hebben op vuurwapens voor het afvuren van losse patronen.

Gebruik van gegevens

Gegevensverwerking maakt integraal deel uit van de dagelijkse werkzaamheden van de wetshandhaving en de rechterlijke macht. Het Prümkader is een belangrijk instrument gebleken voor grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van rechtshandhaving, aangezien geautomatiseerde uitwisseling van vingerafdrukken, voertuigregistratie- en DNA-gegevens hebben bijgedragen tot de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit. Gezien het toenemende belang van gezichtsopnamen in forensisch onderzoek steunt de EVP-Fractie een uitbreiding van het Prümkader tot gezichtsopnamen en andere datacategorieën en is zij ingenomen met het wetgevingsvoorstel dat de Commissie in dit verband heeft ingediend. Verdere uitwisselingen over de benodigde categorieën en een bredere dialoog over gemeenschappelijke definities moeten worden bevorderd.

Het is gebleken dat criminele netwerken hun werkwijze snel aan veranderende situaties kunnen aanpassen, met name in de context van de COVID-19-pandemie. Rechtshandhavingsinstanties hebben niet dezelfde flexibiliteit, aangezien alle maatregelen die zij nemen met de wettelijke vereisten in overeenstemming moeten zijn. De wettelijke vereisten waarop rechtshandhavingsinstanties steunen – en die zij moeten naleven – moeten flexibiliteit bieden om deze veranderende uitdagingen aan te pakken, zodat ze de criminele netwerken een stap voor kunnen blijven. Daarom steunt de EVP-Fractie het voorstel van de Commissie voor een code voor politiële samenwerking, aangezien dit de bestaande EU-instrumenten zal stroomlijnen en de versnippering van het grensoverschrijdende rechtskader voor politiële samenwerking zal verminderen. Het is van cruciaal belang dat rechtshandhavingsinstanties over de nodige onderzoeksinstrumenten beschikken om grensoverschrijdende georganiseerde criminaliteit te bestrijden. In dit verband steunt de EVP-Fractie de invoering van een rechtsgrondslag voor grootschalige onderzoeken in de nieuwe code voor politiële samenwerking.

Gezichtsherkenningstechnologie en artificiële intelligentie hebben zich de afgelopen jaren snel ontwikkeld en kunnen rechtshandhavingsinstanties extra instrumenten bieden om criminelen en criminele activiteiten te identificeren en te monitoren. In dit verband is de EVP-Fractie zeer ingenomen met het versterkte mandaat van Europol, waarmee het Agentschap gemachtigd zal zijn onderzoeks- en innovatieprojecten uit te voeren om bij te dragen aan de ontwikkeling van algoritmen en specifieke instrumenten voor rechtshandhaving. Het is belangrijk de innovatiecapaciteit van de EU zelf op alle niveaus te versterken, aangezien dit onze afhankelijkheid van in derde landen ontwikkelde software zal verminderen en de naleving van onze hoge wettelijke normen zal waarborgen. Het gebruik van digitale technologieën heeft het vermogen van criminelen om hun activiteiten uit te voeren en hun anonimiteit vergroot en het moeilijker gemaakt voor rechtshandhavingsinstanties om ze op te sporen. De EVP-Fractie is van mening dat het gebruik van geavanceerde technologische instrumenten, waaronder voorspellend politiewerk, mogelijk moet zijn bij de preventie en bestrijding van de georganiseerde criminaliteit, zolang er passende maatregelen worden genomen om de eerbiediging van de grondrechten en fundamentele vrijheden te waarborgen.

In tijden waarin bij alle onderzoeken naar georganiseerde criminaliteit gebruik wordt gemaakt van gegevens, is het van essentieel belang dat de bevoegde autoriteiten rechtstreeks toegang tot die gegevens krijgen. Vanwege het grensoverschrijdende karakter van het internet worden relevante gegevens vaak opgeslagen in een ander rechtsgebied dan waar het strafbare feit is gepleegd of waar de dader zich bevindt. Verdragen op het gebied van wederzijdse rechtshulp en het Europees onderzoeksbevel voldoen niet langer aan de behoeften van de rechtshandhavingsinstanties wat de toegang tot gegevens betreft, aangezien de procedures lang duren en relevante gegevens vaak worden gewist voordat een verzoek om gegevensbewaring of -productie bij de gegevensaanbieder terechtkomt. De EVP-Fractie roept daarom op tot een snelle afronding van de reeds lang aanslepende onderhandelingen over het pakket elektronisch bewijsmateriaal, dat rechtshandhavingsinstanties en de rechterlijke macht van instrumenten zal voorzien om op een veel snellere manier gegevens te verkrijgen die relevant zijn voor een strafbaar feit. We nemen nota van de besprekingen in de Raad over de te volgen koers op het gebied van gegevensbewaring en dringen er bij de Commissie op aan met voorstellen te komen voor mogelijke oplossingen die aan de behoeften van de rechtshandhavingsinstanties en de rechterlijke macht voldoen, met inachtneming van de jurisprudentie van het Europese Hof van Justitie zake.

Een andere uitdaging die moet worden aangepakt, is het toegenomen gebruik van privacy-bevorderende technologieën zoals end-to-end versleuteling en onion-routing door georganiseerde criminele groepen om hun criminele activiteiten en identiteit online te verbergen. De EVP-Fractie steunt maatregelen om de cyberbeveiliging te verbeteren en de online privacy en gegevensbescherming te waarborgen. Tegelijkertijd zijn we ook van mening dat het beginsel van wapengelijkheid moet worden vastgesteld, en daarom roepen we de Commissie op te beoordelen of er een regelgevende oplossing kan worden gevonden om rechtmatige en gerichte toegang tot de benodigde gegevens voor wetshandhaving mogelijk te maken, met inachtneming van de grondrechten. Voorts dringt de EVP-Fractie er bij de lidstaten op aan hun bevoegde autoriteiten te voorzien van voldoende uitrusting, met inbegrip van technologische instrumenten, deskundigheid en opleiding, om hun taken uit te voeren en legitieme toegang te krijgen tot versleutelde informatie in verband met georganiseerde criminaliteit. Wat opleiding betreft, moeten de rechtshandhavingsinstanties ook een beroep doen op de deskundigheid van Cepol.

Criminele netwerken met een hoog risico

Een steeds groter probleem waarmee veel lidstaten te maken krijgen, zijn criminele netwerken met een hoog risico, met name maffia-, etnische en familieorganisaties en andere gestructureerde netwerken die zich met corruptie, gewelddaden, drugs-, mensen- en wapenhandel en het witwassen van geld bezighouden. Veel van deze netwerken creëren ook parallelle rechtsstelsels en erecodes, die de rechten en vrijheden van anderen, met name meisjes en vrouwen, beperken.

Europol heeft ook verslag uitgebracht over de activiteiten van zulke netwerken op het gebied van mensenhandel en uitbuiting van kinderen. De meeste gemelde gevallen waren afkomstig uit Bosnië en Herzegovina, Bulgarije, Roemenië en Slowakije. De EVP-Fractie betreurt het gebruik van kinderen voor grensoverschrijdende criminele activiteiten en roept de lidstaten op hun kinderbeschermingsdiensten te versterken om te voorkomen dat minderjarigen worden gerekruteerd en uitgebuit door criminele netwerken (waaronder familieclans) voor bedelarij, criminaliteit, seksueel misbruik of schijnhuwelijken, en om zulke minderjarigen op te sporen. Het blijft van cruciaal belang dat de gerekruteerde slachtoffers van criminele netwerken zo spoedig mogelijk worden geïdentificeerd. In dit verband is de toekomstige mogelijkheid voor Europol om rechtstreeks informatie uit te wisselen met particuliere partijen om de verspreiding van kinderpornografisch materiaal tegen te gaan een belangrijke stap. Daarnaast moeten de bevoegde autoriteiten in de lidstaten nauw samenwerken om het hoofd te bieden aan de werkwijze van familieclans, die gebruikmaken van de geografische spreiding van hun netwerk in verschillende lidstaten of zelfs buiten de EU om minderjarigen steeds opnieuw te verplaatsen met het doel om criminaliteit te vergemakkelijken en hun identiteit te verhullen.

In dit verband is de EVP-Fractie ook van mening dat het uitblijven van doortastende maatregelen tegen gedwongen bedelarij bijdraagt tot het behoud van winststromen voor criminele netwerken en het verschijnsel van uitbuiting van kwetsbare personen en kinderen versterkt. De EVP-Fractie verzoekt de Commissie dan ook gemeenschappelijke maatregelen voor te stellen om gedwongen bedelarij in de EU een halt toe te roepen.

De EVP-Fractie is ingenomen met het besluit van de Raad om van criminele netwerken met een hoog risico een prioriteit te maken van de EU-beleidscyclus voor georganiseerde en zware internationale criminaliteit/Empact voor 2022-2025, aangezien dit de samenwerking tussen de bevoegde autoriteiten in de lidstaten, de EU-instellingen en -agentschappen en derde landen bij de bestrijding van criminelen met een hoog risico zal verbeteren en versterken. Naast de ondersteuning die Europol al biedt aan onderzoeken van de lidstaten, moet binnen Europol een speciale eenheid worden opgericht, die specifiek gericht is op criminele netwerken met een hoog risico om kennis en ervaring te verzamelen over de wijze waarop dit soort netwerken kan worden geïdentificeerd en bestreden.

Voorts is de EVP-Fractie ingenomen met het feit dat milieumisdrijven ook een prioriteit vormen in de EU-beleidscyclus/Empact voor 2022-2025, aangezien veel criminele netwerken ook betrokken zijn bij het dumpen van chemisch afval van de productie van synthetische drugs en de illegale handel in afval en bedreigde dier- en plantensoorten. In dit verband roept de EVP-Fractie op tot meer waakzaamheid en inspanningen tegen milieumisdrijven.

Georganiseerde vermogenscriminaliteit draagt bij tot een gevoel van onveiligheid bij de gewone EU-burgers. In een door het Europees Parlement aangevraagde studie wordt gewezen op de noodzaak van een holistische aanpak onder de lidstaten die de kansen voor criminelen kan beperken en strafbare feiten kan voorkomen en beheersen. In dit verband pleit de EVP-Fractie voor meer maatregelen op EU-niveau, bijvoorbeeld door het opzetten van gemeenschappelijke databanken over waardevolle goederen, zoals voertuigen of scheepsmotoren, zodat rechtshandhavings- en douane-instanties in de lidstaten gestolen goederen kunnen identificeren. Dit zal op zijn beurt leiden tot meer vervolgingen en een groter gevoel van veiligheid bij de burgers.

De Europese Commissie beschouwt vuurwapens als de levensader van de georganiseerde criminaliteit in Europa. De wijziging van de vuurwapenrichtlijn van 2017 omvatte onder meer bepalingen om het hoofd te bieden aan het hoge risico dat wapens voor akoestische signalen en andere typen vuurwapens voor het afvuren van losse patronen worden omgebouwd tot echte vuurwapens. De lidstaten hebben de vuurwapenrichtlijn echter niet volledig omgezet en uitgevoerd. De EVP-Fractie verwacht van de Commissie dat zij toeziet dat de vuurwapenrichtlijn volledig wordt uitgevoerd, met name wat betreft de bepalingen die betrekking hebben op vuurwapens voor het afvuren van losse patronen. Voorts verwelkomt en steunt de EVP-Fractie de maatregelen die zijn voorgesteld in het actieplan van de Commissie inzake de illegale handel in vuurwapens voor 2020-2025.

Doeltreffende controle van de grenzen

Wapens, drugs, andere illegale goederen en mensen, onder wie kinderen, worden routinematig de EU in gesmokkeld en zijn de voornaamste inkomensbron van criminele netwerken. Een doeltreffendere controle aan de buitengrenzen van de EU, met inbegrip van systematische controles met de relevante informatiesystemen, met name het inreis-uitreissysteem en Eurodac, is van cruciaal belang om smokkel op te sporen en te voorkomen en zo de criminele netwerken aanzienlijk te verzwakken. In dit verband is betere inlichtingensamenwerking tussen de lidstaten, derde landen en EU-agentschappen noodzakelijk om smokkel en mensenhandel doeltreffend te voorkomen en te bestrijden, onder meer binnen informele fora voor het delen van informatie.

De EVP-Fractie is ingenomen met de herschikking van de Schengengrenscode, die de Commissie op 14 december 2021 heeft voorgesteld. De EVP-Fractie zal werken aan een geconsolideerde Schengengrenscode die de binnenkomst van onderdanen van derde landen daadwerkelijk verhindert als zij een ernstige bedreiging vormen voor de interne veiligheid of de openbare orde van de Europese Unie.

De EVP-Fractie is ingenomen met het voornemen van de Commissie om Richtlijn 2004/82/EG van de Raad betreffende op voorhand af te geven passagiersgegevens te actualiseren, aangezien deze een belangrijk instrument is in de strijd tegen mensensmokkel en ‑handel, en pleit voor bijzondere aandacht voor de smokkel van en handel in niet-begeleide minderjarigen. De Rekenkamer heeft onlangs tekortkomingen in de bijdragen van de lidstaten vastgesteld, met name wat betreft de uitwisseling van gegevens en informatie, wat van invloed is op de activiteiten van het Europese Grens- en kustwachtagentschap (Frontex) om de buitengrenzen van de EU te beveiligen. Deze tekortkomingen moeten worden aangepakt, zodat het Agentschap zijn taken doeltreffender kan uitvoeren. Frontex is een belangrijk EU-agentschap dat verder moet worden versterkt, met name wat personeel betreft, om het hoofd te bieden aan de toenemende druk langs onze buitengrenzen. In dit verband staat de EVP-Fractie volledig achter het permanent korps, dat tegen 2027 zal worden opgericht en uit 10 000 personen zal bestaan. Gezien de toenemende verantwoordelijkheid en behoeften van het Agentschap in een steeds complexere geopolitieke context, moet de Commissie richtsnoeren verstrekken om deze veranderende uitdagingen aan te pakken, ter ondersteuning van de functionarissen die namens ons worden ingezet.

Het is van essentieel belang dat de grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van grenscontroles en de bestrijding van netwerken voor mensenhandel en -smokkel wordt verbeterd. De samenwerking op het gebied van onderzoek, identificatie en vervolging moet zowel binnen de EU als met derde landen worden verbeterd om de pijlen te richten op de leiders en straffen op te leggen, wat een afschrikwekkend effect heeft op nieuwe rekruten in criminele netwerken. In dit verband is de EVP-Fractie ingenomen met de EU-strategie van de Commissie voor de bestrijding van mensenhandel (2021-2025) en roept ze de lidstaten op hun inspanningen ter bestrijding van mensenhandel en smokkel op te voeren.

Het vrije verkeer is een van de grondrechten van de EU-burgers en een van de grootste verwezenlijkingen van de Europese Unie. De bescherming van het vrije verkeer houdt in dat deze vrijheid wordt beperkt voor degenen die er misbruik van maken. Het moet voor een lidstaat gemakkelijker worden om een EU-burger de lidstaat uit te zetten en zijn terugkeer te verbieden als hij schuldig is bevonden aan het plegen van strafbare feiten op het grondgebied van die lidstaat. Dit vereist weliswaar een wijziging van het Verdrag, maar het is noodzakelijk om misbruik van het vrije verkeer door criminelen te voorkomen. Bovendien moeten EU-burgers die in een lidstaat voor een strafbaar feit zijn veroordeeld, in de regel hun gevangenisstraf uitzitten in het land waarvan zij de nationaliteit hebben. Hiervoor moet Kaderbesluit 2008/909/JBZ van de Raad worden geactualiseerd.

Georganiseerde criminele netwerken gebruiken vaak vervalste of gewijzigde reisdocumenten, waaronder paspoorten, nationale identiteitskaarten, Schengenvisa en verblijfsvergunningen om mensen de Europese Unie binnen te smokkelen. De EU-regels die in 2019 zijn vastgesteld om door de lidstaten afgegeven identiteitskaarten en verblijfsdocumenten verder te harmoniseren en hun veiligheid te vergroten, zullen bijdragen tot de bestrijding van documentfraude. De instelling van het gemeenschappelijk identiteitsregister en de detector van meerdere identiteiten zal de politie en grenswachters ook aanzienlijk beter in staat stellen onderdanen van derde landen te identificeren en identiteitsfraude op te sporen. Er zijn echter meer maatregelen nodig om documentfraude doeltreffend tegen te gaan. De lidstaten moeten hun bevoegde autoriteiten van voldoende middelen voorzien om identiteits- en documentfraude op te sporen, te voorkomen en te vervolgen. Voorts moeten de lidstaten ervoor zorgen dat hun nationale wetgeving voorziet in passende straffen, zowel voor de vervalsing en namaak van identiteitsdocumenten als voor het gebruik ervan. Het opzetten van de nieuwe Europese Informatiesystemen en de interoperabiliteit daarvan en de herziening van de bestaande EU-databanken moeten in 2023 operationeel zijn. De EVP-Fractie benadrukt met name dat de herziening van de Eurodac-databank zo spoedig mogelijk moet worden afgerond.

De EVP-Fractie dringt niet alleen aan op maatregelen tegen vervalste documenten en illegale binnenkomst op het grondgebied van de EU, maar herhaalt eveneens haar oproep om een einde te maken aan de zogenaamde “gouden visa” en “gouden paspoorten”, aangezien die niet alleen nog steeds door veel lidstaten worden gebruikt, maar ook vaak door niet tot de EU behorende criminele groepen om witwassen, corruptie en belastingontduiking te bevorderen.

Grotere samenwerking tussen de lidstaten en met derde landen

Grensoverschrijdende samenwerking tussen rechtshandhavingsinstanties van de lidstaten is tijdens de COVID-19-pandemie van onschatbare waarde gebleken. Om nauwere samenwerking te bevorderen en de deelnemende functionarissen bij hun inzet te ondersteunen, moet het op Erasmus gebaseerde uitwisselingsprogramma voor politiefunctionarissen dat door Cepol wordt beheerd, verder worden gepromoot en uitgebreid. Reeds bestaande samenwerkingen tussen bepaalde lidstaten kunnen als voorbeeld dienen voor nieuwe samenwerkingen. Om de toegevoegde waarde voor Europa aan te tonen, moet een gemeenschappelijke operationele badge worden ontwikkeld.

De successen van Operatie Trojan Shield en de succesvolle gezamenlijke onderzoeken van de Nederlandse en de Franse politie, ondersteund door Europol en Eurojust – waarbij toegang werd verkregen tot Encrochat, een versleuteld telefoonnetwerk dat op grote schaal door criminele netwerken werd gebruikt – onderstrepen het belang van een voortdurende nauwe politiële en justitiële samenwerking tussen de lidstaten, met internationale partners en, sinds zijn terugtrekking uit de EU, het Verenigd Koninkrijk.
De uitwisseling van gegevens en relevante informatie tussen de bevoegde autoriteiten van de lidstaten en de betrokken derde landen is een voorwaarde voor de doeltreffende samenwerking bij het voorkomen, opsporen, onderzoeken en vervolgen van grensoverschrijdende georganiseerde criminaliteit. In dit verband betreurt de EVP-Fractie dat de operationele samenwerking tussen de relevante EU-agentschappen, de nationale bevoegde autoriteiten en derde landen de afgelopen jaren is belemmerd. Dit komt omdat de regels en beginselen die zijn vastgelegd in de toepasselijke EU-wetgeving op het gebied van gegevensbescherming en de jurisprudentie van het Hof van Justitie van de EU het voor de EU moeilijk hebben gemaakt om op dit gebied internationale overeenkomsten met derde landen te sluiten.

De EU moet over wetgeving voor gegevensbescherming beschikken waarin ook rekening wordt gehouden met de dringende behoefte aan nauwere samenwerking tussen de lidstaten om haar burgers en de interne veiligheid te beschermen. Het is van essentieel belang dat Europol persoonsgegevens blijft uitwisselen met derde landen in verband met georganiseerde criminaliteit.

De EVP-Fractie is dan ook ingenomen met de goedkeuring van het eerste adequaatheidsbesluit van de Commissie in het kader van de richtlijn rechtshandhaving met betrekking tot het Verenigd Koninkrijk in juni 2021, aangezien zo de doorgifte van persoonsgegevens ter bestrijding van georganiseerde criminaliteit mogelijk blijft. We nemen nota van de vergevorderde onderhandelingen over een internationale overeenkomst, die Europol in staat zal stellen persoonsgegevens met Nieuw-Zeeland uit te wisselen. Tegelijkertijd betreuren we dat de afgelopen drie jaar zeer weinig tot geen vooruitgang is geboekt bij de onderhandelingen over soortgelijke overeenkomsten met acht MONA-landen, met name Israël.

In sommige lidstaten, zoals Nederland en Zweden, is het aantal moorden gestegen, met name als gevolg van een toenemend aantal moorden met vuurwapens. Illegale vuurwapens worden voornamelijk vanuit de Westelijke Balkan, Oekraïne en Moldavië de Europese Unie in gesmokkeld. Om deze cyclus te doorbreken, is het van essentieel belang de operationele capaciteiten van de betrokken agentschappen in deze derde landen te versterken en de samenwerking en informatie-uitwisseling te verbeteren.

Zoals eerder vermeld, zijn de meeste leden van criminele netwerken die binnen de EU actief zijn, afkomstig uit de Westelijke Balkan, Oost-Europa of Noord-Afrika. Derde landen die deel uitmaken van het Oostelijk Partnerschap of die bij de EU de status van kandidaat-lidstaat hebben, moeten hun inspanningen ter bestrijding van criminele netwerken en rekrutering in die netwerken opvoeren. De EU moet op haar beurt derde landen helpen bij hun acties ter bestrijding van georganiseerde criminele netwerken, voortbouwend op het “meer voor meer”-beginsel.

Mensenhandel is een uiterst internationale en grensoverschrijdende vorm van criminaliteit, wat problemen met zich meebrengt qua opsporing, onderzoek, verzameling van bewijsmateriaal, jurisdictie, uitlevering en wederzijdse rechtshulp. De EVP-Fractie roept de lidstaten dan ook op de onderlinge samenwerking en de samenwerking met EU-agentschappen, met name Europol en Eurojust, te intensiveren. In dit verband kijkt de EVP-Fractie uit naar een gemeenschappelijk rechtskader voor de efficiënte overdracht van strafprocedures tussen de lidstaten, dat voor de tweede helft van 2022 is gepland. Voorts benadrukt de EVP-Fractie dat nauwe samenwerking en dialoog met derde landen van cruciaal belang is om mensenhandel te voorkomen, netwerken voor mensenhandel en smokkel te ontmantelen en de verantwoordelijken te vervolgen. De EVP-Fractie zal de volledige uitvoering van het instrument NDICI – Europa in de wereld nauwlettend volgen.

CONCLUSIES

De nationale veiligheid is de primaire verantwoordelijkheid van de lidstaten, maar de dreigingen die de georganiseerde criminaliteit voor de EU vormen, vragen om een gemeenschappelijke Europese respons. De activiteiten van grensoverschrijdende criminele netwerken vormen een ernstige bedreiging voor de interne veiligheid van de Europese Unie.

Een cruciale maatregel ter bestrijding van de georganiseerde criminaliteit is de bedrijfsmodellen van criminele netwerken te ontwrichten en ervoor te zorgen dat criminaliteit nooit loont. Er is een alomvattende “follow the money”-aanpak nodig om vermogens te bevriezen en in beslag te nemen en de leiding van dergelijke netwerken aan te pakken. De EU moet ook haar strijd tegen corruptie opvoeren, aangezien die een reële bedreiging vormt voor de rechtsstaat en de democratie in de Europese Unie.

Bestaande agentschappen en organen, zoals Europol, Eurojust, het EOM en OLAF, spelen een centrale rol in het onderzoek naar en de vervolging van strafbare feiten die de financiële belangen van de Europese Unie schaden, en in de ondersteuning van de lidstaten bij hun onderzoeken en vervolgingen. Het is van essentieel belang ervoor te zorgen dat de agentschappen en organen over voldoende financiering, personele middelen en passende wetgevingskaders beschikken om hun taken doeltreffend te kunnen uitvoeren.

Naast operationele instrumenten en grensoverschrijdende samenwerking voor de rechtshandhavingsautoriteiten van de lidstaten heeft de Europese Unie een echte, operationele en functionerende politiemacht nodig die het werk van de lidstaten aanvult. De nodige wet- en regelgeving ter bestrijding van de georganiseerde criminaliteit moet van toepassing zijn.