Standpuntnota over persvrijheid en pluralisme in het digitale tijdperk

Maatschappelijke betrokkenheid, geïnformeerd burgerschap en het grondrecht op vrijheid van meningsuiting en van informatie kunnen in elke democratie alleen worden gewaarborgd door persvrijheid en pluralisme. De  EVP-Fractie herhaalt haar verbintenis met de bepalingen van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie en die van het Verdrag betreffende de Europese Unie, die de eerbiediging van deze beginselen waarborgen. De EVP-Fractie is van mening dat zowel online- als offlinemedia de belangrijkste informatiebron zijn en een belangrijke factor vormen voor de versterking van de Europese democratie door publieke opinievorming aan te moedigen. Vrijheid van meningsuiting is ook van groot belang voor de culturele diversiteit zoals bedoeld in het Unesco-verdrag.

De mediasector speelt een cruciale economische, sociale en culturele rol in de EU. Europa heeft een sterke mediasector die groei en banen creëert en die één van de belangrijkste instrumenten is om de hele wereld vertrouwd te maken met de Europese manier van leven, geschiedenis, cultuur en waarden. De mediasector in elke lidstaat heeft te maken met verschillende dreigingen, uitdagingen en kansen. Recente politieke ontwikkelingen hebben de EU echter een prominente plaats gegeven in het debat over de eerbiediging, bescherming, ondersteuning en bevordering van pluralisme en vrijheid van de media in Europa.

Uitdagingen voor de mediasector in het digitale tijdperk

Impact van nieuwe technologie en internet op pluralisme in de media

• Nieuwe technologieën stimuleren de creatie van nieuwe soorten media (verspreidings- en filtermechanismen zoals online zoekmachines), waarbij de consumptiepatronen van media worden gewijzigd (van surfen tot ontvangst van gepersonaliseerde informatie op de socialemedia-account van de burger), de manier waarop mensen met media omgaan (onmiddellijke mobiele toegang) en hoe ze afwisselen tussen verschillende communicatiekanalen (tv, radio, internet, pers, blogs, sociale media).
• De voordelen die nieuwe mediatechnologieën aan mediapluralisme en persvrijheid hebben toegevoegd, mogen niet worden ondermijnd: internet heeft de productie- en distributiekosten sterk verminderd en er zijn tal van nieuwe vormen van journalistiek en mediadiensten ontstaan. Nieuwe spelers vervullen een pioniersrol in de ontwikkeling van nieuwe bedrijfsmodellen. De consument kan kiezen uit een grotere verscheidenheid aan nieuwe bronnen. De plaatselijke contentproductie neemt door het gebruik van internet ook heel snel toe.
• Internet creëert ook kansen en verlaagt de drempel voor nieuwe mediabedrijven of personen.

Kwaliteit, toegang tot en beschikbaarheid van informatie

• Hoewel er een overvloed is aan beschikbare werken, bronnen en meningen, wordt de kwaliteit van het materiaal als lager beschouwd dan vroeger: burgers vinden materiaal van bepaalde niet-traditionele bronnen op sociale media minder betrouwbaar en minder nauwkeurig gecontroleerd dan dat op traditionele media.
• De veranderde financieringsmodellen vormen een belangrijke uitdaging voor de kwaliteitsjournalistiek. De vervanging van opgeleide journalisten door goedkopere freelancers is een van de uitdagingen waar de kwaliteitsjournalistiek momenteel voor staat.
• Verantwoordelijke en geloofwaardige journalistiek is van wezenlijk belang. Journalisten hebben de plicht om de informatie die ze aan het publiek verstrekken te controleren; de persvrijheid mag niet worden ondermijnd door benaderingen of niet-geverifieerde of eenzijdige tendentieuze informatie die het vertrouwen van burgers in onafhankelijke media ondermijnt. De grens tussen verantwoordelijke journalistiek en sociale bloggers/anonieme actoren is vervaagd. In dit opzicht benadrukt de EVP-Fractie de rol van redactionele verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van zowel traditionele als nieuwe media.
• De ontwikkeling van mediageletterdheid is van cruciaal belang om mensen in staat te stellen een kritische evaluatie en analyse te maken van de informatie die door de media wordt verstrekt. Gezien de toenemende verspreiding van verschillende mediamodellen, met inbegrip van sociale media, moeten consumenten van jongs af aan mediageletterd zijn. De EVP-Fractie dringt er bij de Commissie op aan haar inspanningen op dit gebied op te voeren.
• In de nieuwe digitale context moet de toegang tot verschillende onlinediensten worden vergemakkelijkt.
• Journalisten gebruiken steeds vaker datajournalistiek om data op te zoeken en te controleren, wat het potentieel van data voor het openbaar belang aantoont, maar data mogen niet het doel op zich worden en ontslaan journalisten niet van hun plicht tot kwaliteit en controle bij het gebruik en de noodzakelijke analyse van die gegevens.

Nieuwe bedrijfsmodellen in een nieuw medialandschap

• Nieuwe technologieën zorgen voor een transformatie van de traditionele mediabedrijfsmodellen, waardoor tal van mediabedrijven het financieel moeilijk hebben. De overgang tussen verschillend gestructureerde bedrijfsmodellen mag niet worden uitgevoerd ten koste van pluralisme, en traditionele en nieuwe mediaspelers moeten blijven groeien en deelnemen.
• Op internet wordt reclame steeds vaker gepersonaliseerd en de inkomsten ervan worden steeds meer verhandeld, hoofdzakelijk ten voordele van digitale tussenpersonen, waardoor mediadiensten voor nieuwe en innoverende aanbiedingen moeten zorgen; de opkomst van nieuwe en competitieve reclametechnieken moet worden gewaarborgd.
• Het wordt steeds minder houdbaar om nieuwsmedia enkel door verkoop te financieren door het nieuwe consumentengedrag, de toenemende concurrentie en moeilijkheden met de handhaving van intellectuele-eigendomsrechten.
• De EVP-Fractie erkent dat de mediasector – zoals uitgevers of omroepen – fors heeft geïnvesteerd in nieuwe bedrijfsmodellen om burgers een brede waaier aan nieuws, opinies en informatie aan te bieden, zowel in gedrukte als digitale vorm, met inbegrip van betaalde aanbiedingen, nieuwe reclametechnieken en aantrekkelijke aanbiedingen via websites, smartphones en tabletapplicaties.

Positieve maatregelen en acties om persvrijheid en pluralisme in het digitale tijdperk te bevorderen

Waarborgen van financiële levensvatbaarheid en duurzaamheid: reclame-inkomsten, intellectuele-eigendomsrechten en btw

• De EVP-Fractie is erg bezorgd dat de groei van traditionele media op de digitale markt wordt uitgedaagd door bepaalde feedreaders en zoekmachines die hun activiteiten ontwikkelen door de content van rechthebbenden te gebruiken zonder bij te dragen tot de ontwikkeling ervan en zonder een eerlijke vergoeding voor de auteurs te garanderen. De EVP-Fractie is voorstander van een verduidelijking van de rechtspositie, de rol en de verantwoordelijkheid van deze platforms en contentaanbieders.
• De EVP-Fractie vraagt om de regels voor reclame te versoepelen, waarbij de bescherming van de consument en de jeugd in stand wordt gehouden.
• De EVP-Fractie acht het van essentieel belang dat intellectuele-eigendomsrechten doeltreffend worden gehandhaafd om online content te beschermen.
• De EVP-Fractie wil een btw-systeem op EU-niveau voor kranten en tijdschriften dat geen verschil maakt tussen fysieke en digitale publicaties, waarbij degelijk rekening wordt gehouden met technologische ontwikkelingen.

Persvrijheid en pluralisme verdedigen via onafhankelijk mediabestuur

• Het is van cruciaal belang onafhankelijke instanties te waarborgen en een sterk onafhankelijk toezicht op audiovisuele media tegen ongeoorloofde staatsinmenging en commerciële tussenkomst te garanderen. Met name de staat moet zijn onpartijdigheid garanderen. In dit verband staat de EVP-Fractie volledig achter het initiatief van commissaris Oettinger om gemeenschappelijke EU-normen op te stellen en dringt erop aan ze snel goed te keuren.
• DeEVP-Fractie juicht een herziening van de richtlijn audiovisuele mediadiensten toe om beter te kunnen inspelen op technologische veranderingen in de snel evoluerende mediasector, waarbij alle audiovisuele mediadiensten aan bod komen ongeacht de soort transmissie.
• De EVP-Fractie benadrukt de onvervangbare rol van de media voor openbare diensten (publieke omroepen). Aangezien deze media financieel niet afhankelijk zijn van particuliere bronnen, kunnen ze een kwaliteitsvolle en onpartijdige informatiedienst bieden aan de bevolking. Het is van wezenlijk belang dat hun onafhankelijkheid van politieke inmenging wordt gegarandeerd en behouden. De EVP-Fractie herinnert eraan dat het de taak en plicht is van de nationale autoriteiten om voor een evenwicht te zorgen tussen publieke en particuliere media, te voldoen aan voorwaarden voor kwaliteitsvolle media en volledige onafhankelijkheid van journalisten en de bescherming van hun bronnen te garanderen.
• De EVP-Fractie benadrukt dat het medialandschap uiterst asymmetrisch is in sommige lidstaten, wat een ernstig nadeel vormt voor het publiek.
• De EVP-Fractie roept op tot samenwerking tussen de EU en de Raad van Europa op het gebied van mediavrijheid, in het bijzonder voor de versterking van het Europees Waarnemingscentrum voor de audiovisuele sector.

Een eengemaakte Europese markt voor mediadiensten oprichten

• De ontwikkeling van online/digitale publicaties heeft betrekking op alle subsectoren van de uitgeverswereld, zoals boeken, kranten, tijdschriften of zelfs databanken, maar interoperabiliteit, draagbaarheid en grensoverschrijdende beschikbaarheid moeten worden verbeterd om hun klanten in heel Europa beter te bereiken. Als deze kwesties worden opgelost, kan de grensoverschrijdende groei van startende mediabedrijven het ecosysteem aan mediadiensten verrijken en groei en banen creëren.
• Mediaconvergentie betekent dat de rechten en plichten van de traditionele diensten moeten worden afgestemd op die van nieuwe spelers. Dit moet volledig worden geïntegreerd in de herziening van de richtlijn audiovisuele mediadiensten.
• De EVP-Fractie roept op tot een minimum aan gemeenschappelijke EU-voorschriften voor gebieden zoals reclame, de promotie van Europese producties en de bescherming van minderjarigen.

Mediaconcentratie: meer transparantie bevorderen in media-eigendom

• De EVP-Fractie waarschuwt tegen overregulering van de media, aangezien dit contraproductief is gebleken en het pluralisme van de media in gevaar kan brengen.
• De eigendom van media moet echter transparant zijn en nationale regelgevers moeten dit aspect in het bijzonder opvolgen, gezien de rol van transparantie om mediapluralisme te waarborgen.
• De klemtoon zou met name moeten liggen op transparantie en de marktdominantie van technologieplatforms die de toegang van gebruikers tot digitale content controleren. De EVP-Fractie benadrukt het belang van het EU-mededingingsrecht en onderstreept het belang van de garantie op een gelijk speelveld voor bedrijven door knelpunten te ontwarren.

Vrijheid van meningsuiting en andere grondrechten: het juiste evenwicht vinden

• Haatzaaiende uitingen: er is een zorgwekkende toename van haatzaaiende uitingen op internet, voornamelijk tegen persvrijheid en vrijheid van meningsuiting, bijna altijd anoniem, en hierdoor voelen de personen of groepen tegen wie deze haat is gericht zich bedreigd of bang en gestigmatiseerd. Deze zorgwekkende trend leidt tot zware uitdagingen voor de vervolging van bepaalde misdrijven, zoals het aanzetten tot en uitlokken van terrorisme, racisme of geweld, waaronder cyberpesten. De samenwerking met online platforms moet worden verbeterd om deze haatzaaiende uitingen aan te pakken, zonder het grondrecht op vrijheid van meningsuiting op welke wijze dan ook te ondermijnen.
• Het vermoeden van onschuld: onderzoeksjournalistiek is een belangrijk hulpmiddel in onze maatschappij om transparante en kwalitatieve informatie te verstrekken aan de gebruiker. Bij verslaggeving over juridische procedures is de juistheid en volledigheid van het onderzoek en de publicatie ervan zelfs nog belangrijker en er mag vooraf geen enkele indicatie worden gegeven over de resultaten van de procedures. Het vermoeden van onschuld is het grondrecht van de verdachte, die ook bescherming van de media en hun publicaties in alle formaten nodig heeft, vooral op internet.
• Internettrollen: de vrijheid van meningsuiting online gaat gepaard met een nieuwe vorm van hybride oorlogsvoering in de vorm van internettrollen. Het is een gevaarlijk instrument dat wordt gebruikt om de publieke opinie te beïnvloeden door aanstootgevende en fictieve informatie te publiceren als commentaar bij onderwerpen die heel gevoelig zijn voor de doelgroep, en die daarom een sterke negatieve impact kunnen hebben op een groot publiek.
• Vrijheid van mening en meningsuiting is een grondrecht dat niet mag worden misbruikt voor de bovenstaande praktijken.